Ben je aan het koken en mis je net dat ene kruid om het gerecht áf te maken? Dan ga je niet naar de supermarkt, maar doe je een paar stappen naar buiten. Bij de kastanje staan alle kruiden die je kunt wensen. Hetty uit Utrecht woont aan de Oudegracht en maakte onder een kastanjeboom aan de werf haar eigen kruidenpluktuin. Verser kan het niet!
De Oudegracht in Utrecht is een prachtige historische straat in het centrum van Utrecht. Het bijzondere is dat de straat twee niveau’s heeft, het straatniveau en een ‘verdieping’ lager het niveau van de werfkelders, de werven en het water van de Oudegracht. Hettty (62) woont er nu zo’n 20 jaar. Al heel snel zette ze planten om ‘haar’ kastanje op de werf.
Hetty: „We hebben bewust gekozen om in de stad te blijven, maar vinden ‘buiten’ heel belangrijk. We kunnen op een aantal plekken buiten zitten, waaronder op de werf. De werf is in feite gemeentegrond, dus er wandelen regelmatig mensen en met name in het weekend is het de laatste jaren een drukte van belang, zowel op de werf als op het water. Doordeweeks en vooral ’s ochtends is het stuk waar wij wonen een heerlijke oase.”
“Zo’n 15 jaar geleden heb ik plantjes in de boomspiegel rond de kastanje gezet. Eerst plantjes als maagdenpalm, zenegroen, annemoon en lavendel. Toen las ik een artikel over een dorp in Engeland waar ze in alle vakken van de gemeente eetbare planten hebben gezet. De buurt onderhoudt die planten ook. „Waarom niet“ dacht ik en heb toen bewust kruiden in de boomspiegel gezet. We zijn ook heel eigenwijs geweest en hebben er een lage houten omheining omheen gezet. Enerzijds om de grond vast te houden en ook om de planten meer aarde te kunnen geven.“
„Op een gegeven moment werd de werf vernieuwd. Twee deuren verderop zit de werfmeester, ik zag mijn kans schoon en heb gevraagd of bij het opnieuw bestraten van de werf de boomspiegel vergroot mocht worden. Dat was prima. Zo ontstond een kruidentuin in de boomspiegel met acht vakken van een meter bij een meter.”
“Om allerlei redenen heb ik een passie voor eetbare planten. Ook eetbare planten hebben mooie bloemen. In de lente is het oreganovak schitterend. En de paarse bloemetjes zijn ook nog eens een leuke decoratie in gerechten.
In binnenstad ben je vaak afhankelijk van supermarkten omdat er geen plek is om een moestuin aan te leggen. Dus hoe heerlijk is het om iedere avond verse kruiden te plukken, of m’n snijbiet uit de grond te trekken en tien minuten later te eten.
Het ruikt ook heerlijk, bijvoorbeeld op het moment dat ik een emmer water leeggiet in m’n vak met munt en citroenmelisse.
Zelf kruiden kweken is ook duurzamer dan een potje in de supermarkt kopen. Je bespaart op de potjes en het plastic. Je hebt geen transportkosten en het is goedkoper dan kruiden kopen. En ook fijn: je weet wat je eet, dat er geen gifstoffen op zitten.”
“En los van het duurzame; het is ook gezellig. Je hebt gesprekjes met buren en met toeristen die langslopen. En als iemand wat wil plukken, dan is dat helemaal prima. Ik vind het niet meer dan normaal dat ik de kruiden niet voor mezelf houd. Vier of vijf planten marjolein krijgen wij echt niet op.
Contact tussen de buren vind ik belangrijk, daarom organiseer ik ook ieder jaar samen met een buurvrouw het buurtfeest.
Daarnaast is het heerlijk om met de planten bezig te zijn; het geeft rust. Het ritme van gieter in de gracht, water geven, onkruid verwijderen en dan weer water halen haalt me uit mijn hoofd en met mijn focus in de boomspiegel. Het is (bonus) ook een goede workout, want een volle gieter uit de gracht hijsen is best zwaar. Met het hete weer geef ik de planten iedere dag wel een gieter water per vak.”
“Ieder jaar als de vorst uit de grond is doe ik biologische compost op de boomspiegel, speciaal voor moestuin. Dat is meestal in april.
Daarnaast wissel ik de vakken. De vaste planten blijven staan. De andere planten wisselen; de bieslook, peterselie en snijbiet wisselen allemaal. Planten halen immers specifieke voedingsstoffen uit de grond. Door te wisselen zorg je ervoor dat de grond niet uitput.
Ik denk dat de boom van al deze activiteit profiteert; in plaats van heet zand heeft hij nu grond en planten aan z’n basis. Die geven ook voedingsstoffen af. Soms doet een plantje het slecht, dan zet ik er gewoon iets anders in. Basilicum doet het bijvoorbeeld niet in onze boomspiegel,. Geen idee waarom. Misschien iets te weinig zon of niet de goede grond? Ik wil dat nog uitzoeken.“
Mijn droom is dat alle boomspiegels aan de werven vol zouden staan met eetbare planten. Het zou mooi zijn als het mantra van de mensen wordt: „Even bij de kastanje kijken of er nog iets staat“ voordat ze naar de supermarkt lopen.
Niet alle boomspiegels in de stad zijn hiervoor geschikt. Maar er zijn steeds meer plekken waar het wel goed zou kunnen, waar auto’s geweerd worden en je geen last hebt van uitlaatgassen. Of waar je door een wat hogere plantenbak (ook fijn voor oudere mensen) geen last hebt van katten- of hondenpoep.
Het is denk ik ook een mooie marketingtool om de toeristen te trekken die je als gemeente graag wil hebben. Utrecht, doe eens gek!”
• Een houten rand rond de boomspiegel is makkelijk met vegen en water geven. De gemeente heeft bij andere bomen geholpen om zo’n rand aan te leggen.
• Rozemarijn doet het altijd goed, daar kun je op vertrouwen.
• Blijf proberen. Kijk wat er werkt, welke planten goed groeien. Het is een beetje klooien.
Tekst door Jenny, september 2022
Heb jij ook een mooie guerrillatuin die je graag aan veel meer mensen wilt laten zien? Neem dan even contact met ons op via info@guerrillagardeners.nl en wie weet sta jij met je verhaal binnenkort op onze website!
