De (gulden) sleutelbloem is een van de eerste vaste planten die in het voorjaar bloeit. Deze plant is een van onze favoriete inheemse helden. Hij groeit goed in een niet te schaduwrijke geveltuin en in de boomspiegel.
Gulden sleutelbloem
Primula veris
“Zodra de sleutelbloem bloeit, haakt de winter af en laat de lente verder ongemoeid.” (volkswijsheid)
De gulden sleutelbloem werd vroeger echte sleutelbloem genoemd, gebaseerd op het veris in de Latijnse naam. Dit betekent echt of waar. Pas later kwam het besef dat veris ook een verbuiging is van het Latijnse woord voor lente. Primula betekent ‘eerste’. Primula veris staat voor ‘eerste lentebloeier’. De (gulden) sleutelbloem doet die naam eer aan, omdat hij na bolplanten en planten met een wortelstok een van de eerste vaste planten is die in het voorjaar bloeit. ‘Gulden’ is een ander woord voor goud en verwijst naar de bloemkleur.
Naast de gulden sleutelbloem, komen in Nederland nog de slanke sleutelbloem (Primula elatior) en de stengelloze sleutelbloem (Primula vulgaris) in het wild voor.
De gulden sleutelbloem onderscheidt zich van de slanke sleutelbloem door de meer donkergele bloemkleur en de vijf oranje vlekken in de kelk. Deze ontbreken bij de slanke sleutelbloem.
De stengelloze sleutelbloem heeft, zoals de naam al doet vermoeden, bloemen die direct vanuit het bladrozet bloeien en is daarmee niet te verwarren met de andere twee. De bloem is lichtgeel tot wit. De stengelloze sleutelbloem is bekend van de cultivars die in het voorjaar bij tuincentra worden verkocht in de harde kleuren donkerrood, eigeel en zelfs paars. In de jaren zeventig was hij in gekweekte vorm mateloos populair als kamerplant.
De gulden sleutelbloem wordt zelfs gebruikt voor onderzoek. Begin mei ’22 verscheen de oproep om sleutelbloemen te tellen, omdat ze een graadmeter zijn voor hoe de natuur in onze graslanden ervoor staat. Meer weten? Zie het nieuwartikel via de link hieronder.
De gulden sleutelbloem houdt van een warme standplaats in de zon of halfschaduw. De grond moet goed vocht kunnen vasthouden. Bij voorkeur turfvrije potgrond is daarvoor prima geschikt.
Van nature groeit de gulden sleutelbloem op plaatsen waar kalk in de grond zit. Dit kun je nabootsen door bij het planten wat kalk toe te voegen, verkrijgbaar bij een tuincentrum (geen witkalk!).
De gulden sleutelbloem komt prima tot zijn recht in een niet te schaduwrijke geveltuin. Omdat hij bloeit voordat de bomen in het blad komen, krijgt de gulden sleutelbloem ook onder een boomspiegel voldoende zon tijdens zijn voorjaarsbloei.
De stengelloze sleutelbloem heeft ongeveer dezelfde natuurlijke groeiplaatsen als de gulden sleutelbloem. Hij kan op dezelfde voorwaarden succesvol aangeplant worden in een geveltuin of onder een boomspiegel.
De slanke sleutelbloem wordt gezien als een verwilderde stinsenplant. Hij komt vooral voor bij beekjes en in vochtig hakhout, maar doet het ook goed in een schaduwrijke (gevel)tuin of onder een boomspiegel. Hij houdt niet van droogte en volle zon.
Alle drie de soorten sleutelbloemen vermeerderen zich door het maken van zijscheuten aan de planten die in daarop volgende jaren zelfstandig verder groeien. In de loop der jaren kunnen sleutelbloemen hele delen van de bodem bedekken. Het zijn echter geen snelle groeiers.
Sleutelbloemen zijn koudekiemers. Dit houdt kortgezegd in dat de zaden pas kiemen na een periode van vorst. Sleutelbloemen zaaien is niet gemakkelijk. Schaf voor direct succes volwassen planten aan bij een kwekerij van heemplanten. (Kijk voor adressen op onze de site, zie de link hieronder.)
De gulden sleutelbloem is een belangrijke waardplant voor mineervliegen. Dit betekent dat de volwassen insecten hun eitjes op de bladeren leggen. De uitgekomen larven eten gangen in de bladeren, het zogenaamde mineren. Die zie je terug als gele kronkels op de groene bladeren. Wat ontsierend voor het oog, maar goed voor de biodiversiteit.
Ook de sleutelbloemvlinder legt haar eitjes op de sleutelbloem. Deze vlinder komt niet in Nederland voor. Je kunt deze nog wel tegenkomen in de Ardennen en de Eifel.
De gulden sleutelbloem is een voedselbron ofwel drachtplant voor hommels en solitaire bijen, zoals de tweekleurige zandbij en de gewone sachembij. Vanwege de vroege voorjaarsbloei is zij een belangrijke schakel in de keten van voedselvoorziening op het moment dat er nog niet zoveel keuze is.
In de kruidengeneeskunde wordt aan de sleutelbloem een kalmerende werking toegeschreven. Tevens zou de sleutelbloem ontstekingsremmend werken bij bronchitis. Daarvoor wordt de wortel in gedroogde vorm gebruikt als thee.
De bovengrondse delen van de plant, zowel de bladeren als de bloemen, kunnen worden gebruikt in salades. De bloemen hebben een anijsachtige smaak en werden vroeger op de Veluwe verwerkt in cake- en pannenkoekenbeslag. Wildplukken is vanwege de kwetsbare status uit den boze bij alle soorten primula’s!
Primula’s bevatten primine dat wordt aangemaakt in de bladeren en voor irritatie kan zorgen bij aanraking, in de vorm van huideczeem. Bij de als kamerplant gekweekte cultivars is een selectie gemaakt van planten die geen primine bevatten.
De sleutelbloem ontleent zijn naam naar verluid aan een Bijbels verhaal. De legende is dat apostel Petrus, de bewaker van de hemelpoort, zijn gouden sleutels op aarde liet vallen tijdens een hazenslaapje. In hun afdruk in het gras verschenen prachtige botergele bloemen. Deze hingen aan de zijkant van de stengel, zoals bij een sleutelbos. Daarom noemden ze deze plant ‘sleutelbloem’. Omdat de plant uit de hemel was komen vallen, is de sleutelbloem een brenger van voorspoed.
De gulden sleutelbloem is ook een van onze favoriete inheemse planten.
Heb je een opmerking of een vraag, laat het ons weten onder dit blog!
hoi
leuk verhaal van de sleutelbloem
zijn er ‘maai me niet’ borden te koop en wat vinden jullie van boekweitzaad?
Hoi Lies! Alysha hier van Guerrilla Gardeners 🙂 Bedankt voor je vragen!
Wij verkopen helaas geen Maai-me-niet borden. Op de site van natuurmonumenten staat een bouwtekening voor het bordje (https://www.natuurmonumenten.nl/maai-me-nietje) als je het zelf wil maken. Over boekweit en het zaaien ervan. Boekweit bevat veel nectar en is gunstig voor de bijen. Het is een sterke plant die op arme gronden kan groeien, dus zeker aan te raden om je buurt mee te vergroenen!