Onderzoek vergroening boomspiegels

Boomspiegels, de stukjes grond rondom de stam van een boom, worden vaak over het hoofd gezien als locatie voor stadsgroen en biodiversiteit. Toch kunnen boomspiegels de perfecte plek zijn om de buurt groener te maken, biodiversiteit te bevorderen en om buurtbewoners bij elkaar te brengen. Stichting Guerrilla Gardeners wil buurtbewoners activeren en helpen om boomspiegels aan te pakken.

De positieve effecten van groen

Het vergroenen van de buurt heeft meerdere positieve effecten op de omgeving. Ten eerste bieden boomspiegeltuinen zogenaamde ‘stepping stones’ voor insecten en andere kleine dieren. Stepping stones zijn kleine stukjes groen in de stad die het makkelijker maken voor dieren en planten om naar de andere kant van een stad te reizen om zo andere populaties te bereiken (Team Stadszaken.nl, 2018). Ook kunnen deze stepping stones, als er geschikte planten worden aangelegd, helpen bij het verhogen van insectenpopulaties in de stad.

Ten tweede zorgt groen in de buurt voor positieve effecten op de gezondheid van de bewoners. Denk hierbij aan een vermindering in het gebruik van medicatie bij kinderen met ADHD, het stimuleren van beweging, het herstel van stress en het aanzetten tot sociaal contact (Van Groen Worden We Gezonder, 2017).

Tot slot helpt groen in de buurt met het reguleren van de temperatuur. In tegenstelling tot verhard oppervlak zoals asfalt, beton en tegels, warmen planten nauwelijks op in de zon en creëren de hogere planten schaduw voor de omliggende omgeving. Deze temperatuurregulatie kan leiden tot een luchttemperatuur die 2 tot 3 graden Celsius lager ligt dan die in de omliggende omgeving. (Mars, 2018).

Buurtbewoners en groen 

Guerrilla gardening is het tuinieren in de openbare ruimte, bijvoorbeeld gemeentegrond. Gemeentes zijn vaak wat terughoudend in de groenadoptie door bewoners. Dit komt doordat ambtenaren bang zijn dat er (onbewust) vandalisme plaatsvindt in de boomspiegeltuinen en buurtbewoners motivatie verliezen. In de praktijk blijkt dit erg mee te vallen. Guerrilla Gardening is door de jaren heen aan het evolueren van spontane lokale acties naar een werkwijze waarbij gemeentes actief betrokken worden. Om buurten te inspireren en activeren is vorig jaar Stichting Guerrilla Gardeners opgericht.

In de maanden mei en juni van 2021 hebben we voor Guerrilla Gardeners onderzoek uitgevoerd naar de permanente vergroening van boomspiegeltuinen en de bereidheid van inwoners om hier initiatief in te nemen. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van een enquête die via sociale media in Nederland verspreid is. 324 mensen hebben de vragen beantwoord die betrekking hebben op demografie, leefomgeving, interesse in vergroenen en verwachte obstakels tijdens guerrilla gardening. Deze antwoorden zijn vervolgens statistisch geanalyseerd om patronen te ontdekken en conclusies te kunnen trekken.

Uit het onderzoek blijkt dat 70% van de respondenten interesse heeft in het vergroenen van de buurt via het beplanten en onderhouden van boomspiegels (Vallipuram & Van Lobenstein, 2021). Met het aantal respondenten en de meegenomen demografische gegevens is dit representatief voor de Nederlandse bevolking met een betrouwbaarheid van 90%. Vooral opvallend is dat mensen met een voor- en achtertuin vaker interesse hebben in het vergroenen van de buurt dan mensen die geen tuin bezitten.

Mogelijk heeft dit te maken met de sociaaleconomische status die een rol speelt bij het kunnen bezitten van een woning mét tuin. Inwoners met een lagere sociaaleconomische status hebben gemiddeld meer andere zorgen die prioriteit hebben boven het beplanten van de buurt (Pharos, 2020). Daarentegen kan het zijn dat mensen die geen interesse hebben in vergroenen eerder een huis zonder tuin kopen of huren. Om dit nader te verklaren is meer onderzoek nodig.

Obstakels vergroenen

Wat weerhoudt buurtbewoners ervan om zelf de buurt te vergroenen? Respondenten gaven hiervoor vier grote obstakels aan: Onvoldoende kennis op het gebied van geschikte planten om mee te vergroenen, onderhoud, toepasbaarheid in de buurt en legaliteit. Veel bewoners weten niet hoe en waar ze moeten beginnen als het gaat om het vergroenen van hun buurt. Daarnaast vinden ze het maken van tijd voor het onderhouden van de boomspiegeltuin ook erg lastig en zijn ze bang dat de gemeente de beplanting weghaalt. Boomspiegels zijn immers niet in het bezit van de buurtbewoners zelf en zo wordt dit ook door henzelf ervaren.

Deze onduidelijkheid bestaat ook in de wet, want officieel moet toestemming of een vergunning aangevraagd worden voor het beplanten van gemeentelijk groen. In de praktijk blijkt dit anders te zijn, want in Nederland is er nog nooit een conflict met handhaving geweest tijdens guerrilla gardening (Van Schaik, 2020). De politie ziet het eerder als ‘ondeugend’ dan crimineel (Van Gestel, 2020). Het grootste obstakel op dit gebied is het aangekeken worden door andere mensen, omdat het niet een alledaagse activiteit is voor de meeste buurtbewoners.

Toekomstbeeld 

De droom van Stichting Guerrilla Gardeners is dat er rond elke boom in een dorp of stad een bloemenzee komt te staan. Voor een groene buurt is samenwerking essentieel, waarbij het wenselijk is dat de gemeentes het initiatief nemen richting de buurtbewoners. Als deze samenwerking goed verloopt zal dit leiden tot prachtige, bloemrijke, insectvriendelijke stukjes openbare grond waar iedereen van profiteert. Zou het niet mooi zijn als we in de toekomst gezellig samen met de buurt de omgeving vrolijk kunnen maken en daarbij ook de natuur een handje helpen?

Over de auteurs:
Wij zijn Thamishan Vallipuram en Roos van Lobenstein, derdejaars studenten van de opleiding Bos- en Natuurbeheer op Hogeschool van Hall Larenstein. Beide zijn we erg geïnteresseerd in de natuur en de relatie tot de mens. We hopen deze verbintenis te kunnen versterken en dit door te zetten in onze carrière.