“Fleurige zaadmengsels bedreigen Nederlandse flora”, een krantenkop uit 2020. In veel zadenmengsels en zaadbommen die je in de winkel kunt kopen ‘voor de bijen’ zitten mooie kleurrijke bloemen. Niets mis mee denk je op het eerste gezicht. Helaas zijn deze zaden vaak ‘exoten’: ze komen niet van oorsprong in ons land voor. Deze planten kunnen schadelijk zijn voor planten die van nature in ons land voorkomen, de inheemse planten. En veel van die inheemse planten zijn al bedreigd (ze staan op de ‘rode lijst’). Natuurliefhebbers noemen deze mengsels dan ook ‘carnavalsmengsels’.
Zaai inheems
Betekent dit dat je er niet op uit kunt trekken om bloemen te zaaien of te bloembombarderen? Nee hoor, ga vooral op pad! Je moet met dit verhaal in je achterhoofd alleen twee belangrijke regels kennen:
- hou het bij de bebouwde kom
- zaai het liefst inheems, gebruik zeker geen invasieve exoten
Hou het bij de bebouwde kom
In het buitengebied loop je het meeste kans om soorten in de natuur te verstoren. Bloembommen zijn bedoeld om rommelstukken in de bebouwde kom waar je niet bij kunt te kunnen vergroenen. Veel van onze geliefde tuinplanten zijn exoten. Denk bijvoorbeeld aan de stokroos (bijna onze nummer 1 guerrilla plant!) en de goudsbloem. Wat ons betreft kun je die gewoon blijven gebruiken in je guerrilla activiteiten. Maar niet in de natuur. Hou het lekker bij de bebouwde kom. Zo hebben we er allemaal het meeste lol van. Wij mensen, en ook de insecten waar we het voor doen.
Zaai het liefst inheems, gebruik zeker geen invasieve exoten
Kies bij voorkeur voor inheemse zaden. Het zelf verzamelen van zaden is de ultieme manier om inheemse soorten aan je bloembom toe te voegen. Vanaf ongeveer juni tot ver in de herfst zijn zaadjes te vinden op uitgebloeide planten.
Exoten kunnen zich ontpoppen tot invasieve exoten. In de natuur kunnen ze zo erg woekeren dat ze andere planten verdringen. De Japanse duizendknoop is een berucht voorbeeld, maar ook de reuzenberenklauw en de Amerikaanse vogelkers en zelfs de vlinderstruik zijn invasieve exoten.
Bij het opeisen van de kracht om het groen in je buurt aan te pakken hoort ook het nemen van verantwoordelijkheid. Of à la Spiderman: “With great power comes great responsibility”. Let er bij het guerrillatuinieren op dat je van invasieve exoten afblijft. Dump ook geen tuinafval in de natuur want daardoor kunnen zaadjes van tuinplanten in de natuur terechtkomen. Op de website www.tuinernietin.nl vind je heel veel informatie. Onder andere een overzicht van invasieve exoten, en ook van alternatieve (tuin)planten.
Liever geen exoten
Ze staan stil op hun plek, het is een vreemd idee dat planten een bedreiging kunnen vormen. Toch is het zo. Als bijvoorbeeld een korenbloem uit Oost-Europa kruist met een inheemse korenbloem dan verandert in de planten die daaruit groeien het genetisch materiaal. Langzamerhand verliezen we de soorten die ‘eigen’ zijn aan onze natuur.
Als het gaat om biodiversiteit denk je misschien als eerste aan een zo groot mogelijke variatie in planten en dieren. Maar biodiversiteit is ook iets anders: variatie in het genetisch materiaal bínnen soorten. De ene klaproos is genetisch de andere klaproos niet. Hoe meer diversiteit er in het genetisch materiaal is, hoe beter de een soort zich kan aanpassen aan veranderende omstandigheden. Om die reden is het onwenselijk dat populaties planten die alleen in een bepaalde regio voorkomen kruisen met op het oog dezelfde planten uit een andere regio. Ze verliezen dan hun eigenheid. En hoe meer ‘eenheidsworst’, hoe minder biodiversiteit.
Een tweede probleem zijn de ‘invasieve exoten’. Dit zijn plantensoorten die van nature niet in Nederland voorkomen. Als ze in de natuur terechtkomen dan kunnen ze zo erg gaan woekeren dat ze andere planten kunnen verdringen. De Japanse duizendknoop is een berucht voorbeeld, maar ook de Amerikaanse vogelkers is een invasieve exoot.
Hoe weet je dat je inheemse zaden koopt?
Het blijkt lastig om inheemse zaden te kopen. De zaden die je koopt in (web)winkels van soorten die inheems in Nederland voorkomen komen vaak uit Oost Europa. Dat zijn dan weer geen (genetisch) inheemse soorten.
Er zijn enkele kwekers in Nederland die ‘echt’ inheemse zaden verkopen. Dat zijn Cruydt-Hoeck, Biodivers en De Bolderik. Zij kweken inheemse zaden en planten uit planten die ook echt uit ons land komen.
Guerrilla gardeners bloembommen: inheems en gifvrij
In onze zakjes met zaden en onze bloembommen zitten zaadjes van Cruydt-Hoeck. Een extra reden om deze zaden te gebruiken is dat ze gifvrij zijn. Daar hebben we het nog niet eens over gehad in dit artikel, maar ook gif wil je niet op zaden. Dat gif komt in de planten terecht en via de bloemen weer in wilde bijen. Uit onderzoek blijkt dat ze hier ook echt last van hebben.
Het Levend Archief
Om ervoor te zorgen dat de genetische diversiteit van wilde planten niet verloren gaat is er het ‘levend archief’. Dit is een stichting die zorgt voor het bewaren van planten in een Nationale Zadencollectie. De stichting is een initiatief van diverse organisaties. Als guerrilla gardeners hebben we hier ook contact mee.
Meer verdieping?
- Invasieve exoten. De website van FLORON, ‘tuin er niet in‘.
- Jenny was eind vorig jaar te gast bij het programma Focus op radio 1. Te gast was ook hoogleraar vegetatiekunde Joop Schaminée. Ons blog hierover kun je hier lezen. Met link naar de uitzending.
- Artikel in het NRC, ‘fleurige zaadmengsels bedreigen Nederlandse flora’.
- Het levend archief.
- Welke inheemse planten kun je met een gerust hart planten? Bekijk deze tips van de stadsecoloog van Utrecht.
Oorspronkelijk artikel: maart 2020, aangepast: augustus 2021
Hallo Guerillagardeners,
Een vraagje; ik zie het gevaar van invasieve exoten en wil daar natuurlijk rekening mee houden. Toch begrijp ik niet waarom jullie bij de bloembommen die jullie verkopen erbij vermelden dat ze niet voor in de natuur bedoeld zijn, jullie geven toch aan dat de zaden afkomstig zijn van de Cruydthoeck, die alleen inheemse zaden gebruikt? Als het om inheemse zaden gaat, wat is dan het probleem?
Met vriendelijke groet,
Hoi Martine, goede vraag! Wat we willen voorkomen is dat de soorten uit onze bloembommen gaan groeien in natuurgebieden. De plantensoorten die van nature daar voorkomen vormen samen een ecosysteem dat – als het goed is – op elkaar is ingespeeld. En waarvan ook weer insecten profiteren die lokaal voorkomen.
In onze bloembommen zitten snelgroeiende eenjarigen die op sommige plekken in het land van nature voorkomen en in andere niet. Als je die introduceert in natuurgebieden – waar ze misschien helemaal niet voorkomen van nature – dan kun je het ecosysteem verstoren. Dat willen we vermijden. Vandaar de opmerking over niet in de natuur gooien.
Beste GG,
Nav mijn reactie die ik net stuurde, ik had gedacht dat dit als mail naar de GG ging, dus meer ter info, niet bedoeld ter publicatie.
Later zag ik overigens dat er mooie tips kwamen, koekoeksbloem en ook de klaproos, super!
Let aub op het foto materiaal, op een andere foto zag ik een oranje bloempje onder een boom, waarvan ik me afvraag of dat inheems is… Heeft een belangrijke voorbeeld functie, foto’s , dus goed om er foto ‘s op te zetten met die mooie inheemse bloemen erop! Dank en graag dus dit ter kennisgeving – ook niet ter publicatie. Vr groet Marieke / Mens en Bij Samen Blij –